تغذیه مهمترین موضوع در پرورش غذای دام و طیور است و حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد هزینه تولید در امر تهیه خوراک دام و طیور میباشد . یکی از پر اهمیت ترین منابع تولید غذای دام و طیور مراتع میباشد .ولی به علت اینکه تولید علوفه از طریق کشت آبی فشار بسیار زیادی در بحران اب کشور وارد میکند ، و با توجه به افزایش دامپروری و مرغداری ها این فشار زیاد میشود در نتیجه برای کمک به بحران کمبود آب باید به فکر منابع غذایی غیر مرتعی دام و طیور باشیم .
فهرست
غذای دام و طیور چیست
پودر ماهی در غذای دام و طیور
از پودر ماهی برای تولید غذای کدام دام و طیور استفاده میشود؟
غذای دام و طیور متعادل
نحوه ارزیابی کیفیت مواد اولیه غذای دام و طیور
انواع خوراک دام وطیور
مکمل غذای دام و طیور
شرایط نگهداری خوراک دام و طیور
غذای دام و طیور چیست
غذای دام و طیور برای پرورش دام ها و طیور استفاده میشود .
خوراک دام و طیور یکی از پر اهمیت ترین عاملهای مدیریت موثر در بازده اقتصادی است. تغذیه نادرست سبب پایین امدن تولید و در نتیجه سبب بالارفتن هزینه های تولید میشود . در ایران اگر بخواهیم هزینه هایی را که برای دامپروری صرف شود را طبقه بندی کنیم باید بگوییم که شصت درصد سرمایه مربوط به غذای دام و طیور میباشد که این خود درصد بسیار بالایی است . از این رو دامپروران باید سعی کنند در بهار و تابستان که خوراک دام فراوان یافت میشود خوراک دام و طیور را جمع اوری کنند و این در کم شدن هزینه های جاری قدمی بسیار مهم و اساسی است . اما کار فقط با جمع کردن مواد غذایی ختم نمیشود . بنا براین بعد از جمع اوری خوراک دام و طیور باید به مراقبت و و نحوه مراقبت از این خوراک پرداخت . از این رو باید این خوراک در جایی جمع آوری شوند که به کیفیت انها صدمه ای وارد نشود . همانطور که میدانیم تولید خوب در گرو تغذیه خوب دام و طیور است که این نگه داری شامل خشک‌کردن و سیلو کردن علوفه ها ، تهیه و اماده سازی مواد کنسانتره و... میباشد . انواع مواد غذایی مورد استفاده در خوراک دام و طیور یا از یک منشا گیاهی میباشد یا حیوانی مواد غذایی با منشا گیاهی این غذاها را به طور معمول علوفه مینامند و شامل کاه ، دانه ، میوه ، ریشه ، مراتع ، و... میباشد .
مواد غذایی با منشا حیوانی
پودر ماهی ( به علت برخورداری از پروتئین بالا از اهمیت بالایی در تغذیه دام و طیور برخوردار است ) پودر کشک ،پودر پر ، پودر خون ، پودر صدف ، پودر گوشت و... از این دسته اند .
پودر ماهی در غذای دام و طیور
یکی از منابع طبیعی پروتئین ، بسیار پر کاربرد در
خوراک دام و طیور خوراک پودر ماهی است . مقدار پروتئین پودر ماهی بین ۶۰ تا ۷۰ درصد متغیر و غنی از اسید های آمینه اصلی نظیر لیسیئین ،میتونین و سیستئین و مواد معدنی و ویتامین ها است , در نتیجه به باعث رشد طبیعی دام و طیور میشود. به همین علت از پودر ماهی در صنعت مرغداری و دامپروری مصرف میشود .
از پودر ماهی برای تولید غذای کدام دام و طیور استفاده میشود؟
غذای جوجه گوشتی غذای مرغ تخمگذار غذای مرغ مادر گوشتی غذای بوقلمون غذای بلدرچین غذای شتر مرغ کنسانتره دام سبک کنسانتره دام سنگین کنسانتره اسب و همچنین برای تهیه مکمل های غذای دام و طیور از پودر ماهی استفاده میکنند .
غذای دام و طیور متعادل
خوراک متعادل با آگاهی از مقدار احتیاجات دام و طیور و ترکیب مواد مغذی تشکیل دهنده آن تهیه میشود . به اندازه کافی انرژی و پروتئین مورد نیاز دام و طیور را تهیه میکند . این نوع خوراک دارای تمام عناصر معدنی و ویتامین های مورد نیاز دام و طیور می باشد .و قیمت تمام شده آن از لحاظ اقتصادی قابل توجیه میباشد . مطابق اصول بهداشتی تهیه شده است.و به سلامت دام هیچ ضرری نمیرساند و به ویژه طعم و بوی شیر و گوشت را نامطلوب نمیسازد . نکته بسیار مهمی که اینجا باید به آن توجه کرد این است که شکل و اندازه خوراک برای حیوانات مختلف فرق میکند .
نحوه ارزیابی کیفیت مواد اولیه غذای دام و طیور .
خوراک دام و طیور نیز مانند هر ماده خوراکی دیگری در کیفیت های مختلفی تولید میشود . به همین علت در هنگام تهیه آن باید دقت لازم را داشت تا مواد اولیه آن مرغوب باشد . تست مرغوبیت این مواد اغلب در ازمایشگاه ها و باآنالیز ترکیبات تشکیل دهنده ان صورت میگیرد میشود. علائمی که نشان می دهد کیفیت
خوراک دام و طیور خوب نیست:
- وجود برگ و ساقه های اضافی در میان دانه ها
- رنگ غیر عادی
- رطوبت
- طعم و بوی تند خوراک
انواع خوراک دام وطیور
علوفه
یکی دیگر از انواع خوراک دام و طیور ، علوفه میباشد به هر گونه خوراک گیاهی که خوش خوراک باشد مثل برگ ، ساقه ، دانه هایی مثل ذرت و... علوفه می گویند. علوفه خود انواع مختلفی دارد که شامل یونجه ، شبدر ، علوفه و هیدرو پونیک و... میباشد.
مکمل غذای دام و طیور
یونجه
این مکمل از پروتیین و کلسیم بالایی برخوردار است و غذای بسیار عالی در تغذیه دام و طیور میباشد.
کاه
این مکمل غذایی خوراک دام و طیور به علت خشکی و حجم زیادش ارزش غذایی بسیار بالایی ندارد و خیلی دیر هضم و نفخ آور میباشد که سبب تولید شیر و گوشت میشود .
علوفه های لگومینه
از انواع پرکاربرد خوراک دام و طیور است . شامل یونجه ، شبدر ، اسپرس و... می باشد . در بهتر شدن حاصلخیزی خاک تاثیر زیادی دارند ، اما. به علت بروز نفخ ،کمتر مورد استفادع قرار میگیرند . از لحاظ ظاهری هم دارای برگ های پهن میباشند .
علوفه های گرامینه
شاخه ای از گیاهان گلدار میباشد که گیاهان این شاخه علف نامیده میشوند . که شامل غلات ، چمن ، دانه های خوراکی و علوفه برای دام ها می شود . قابل ذکر است که علوفه های گرامینه پر از انرژی و ویتامین میباشند که برای رشد و تغذیه دام خیلی مفید است . که علف چاودار یکساله را به عنوان یکی از همین علوفه ها میشود نام برد .
شرایط نگهداری خوراک دام و طیور
به طور کلی اگر مواد غذایی در شرایط مناسب دمایی ، نور، رطوبت، و هر عامل تاثیر گذار دیگری قرار نگیرند ،به سرعت دچار فساد شده و دیگر نمی توان از آن ها استفاده کرد . برخی از مواد غذایی نیز وجود دارند که شرایط نگهداری سخت تری دارند و سرعت فساد بالایی نیز دارند . در غذای دام و طیور نیز موادی مانند پودر ماهی یا چربی ها به سرعت دچار فساد می شوند . و دیگر قابل استفاده نیست .در نتیجه باید همه شرایط لازم برای نگهداری را داشته باشند . تا مدت زمان بیشتری را بتوان از آن ها استفاده کرد . در حالت کلی قبل از استفاده نیز باید کنترل شوند که از تاریخ مصرف آنها نگذشته باشند .
ویتامین نیاسین
این ویتامین در سنتز کربوهیدرات ، چربی ، اسید نوکلئیک ها و... نقش دارد . کمبود این ویتامین سبب کاهش رشد و ضریب تبدیل نامناسب و افت جوجه در آوری شود . طیور و جنین میتوانند آن را تولید کنند اما در پرندگانی که رشد سریعی دارند مقدار ان کم می باشد . کمبود ان سبب بی اشتهایی ، کاهش رشد ، ضعف و اسهال میشود .
ویتامین بیوتین
این نوع ویتامین برای جوجه در آوری مهم بوده و یک عنصر مهم برای رشد جنین محسوب می شود در سوخت و ساز کربوهیدرات ها ، چربی ها، پروتئین ها و اسید های نوکلئیک نقش دارد . کمبود آن سبب کبد و کلیه چرب ، ضایعات پوستی در پاها ، پوست ،اطراف منقار و چشم ها شود ، ، ناهنجاری های استخوانی و مادر زادی شود .
منابع مواد معدنی در خوراک دام و طیور
مواد معدنی بر مبنای میزان تراکم شان در بدن به دو دسته عناصر کم مصرف و پر مصرف تقسیم بندی می شوند . عناصر پر مصرف مانند کلسیم ، فسفر ، سدیم ، پتاسیم ، کلر ، منیزیم ، و گوگرد میباشد و عنصر های کم مصرف مانند آهن ، مس، روی، منگنز، ید، سلنیم و.. می باشد . برخی از مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر به عنوان اجزای ساختمانی اسکلت مورد نیاز هستند و برخی دیگر مثل سدیم ، پتاسیم و کلر در تعادل اسید و باز نقش دارند .
سایر افزودنی ها در خوراک دام و طیور
در اکثر مواقع مواد غذایی نمی توانند یک یا چند ماده معدنی و ویتامین مورد نیاز حیوان را تامین کنند . از مکمل های معدنی تامین کننده کلسیم می توان به کربنات کلسیم یا سنگ آهک و پودر صدف اشاره کرد . از دی کلسیم فسفات و مونو کلسیم فسفات به عنوان منبع فسفر میشود استفاده کرد . نمک طعام نیز تامین کننده کلر و سدیم میباشد . برای تحریک رشد ، تقویت سیستم ایمنی بدن ، درمان بیماری ها از موادی از قبیل آنزیم ها، پروبیوتیک ها ، آنتی بیوتیک ها و سایر مواد افزودنی مانند ضد انگل ها ، اسید های آمینه ضروری سنتتیک ، توکسین بایندرها و... در جیره دام و طیور استفاده میشود .
منابع چربی در خوراک دام و طیور
روغن پنبه دانه:
هنگامی که به میزان زیادی از این اسید چرب استفاده میشود سبب تولید زرده ای قرمز رنگ و افزایش اسید چرب در زرده و کم شدن جوجه آوری می شود . از این رو باید در مصرف این اسید چرب دقت کنید تا به اندازه کافی مصرف شود.
روغن کلزا :
این نوع روغن در پرندگان سبب عوارض رشد و مصرف خوراک و هضم چربی میشود .
روغن آفتابگردان :
وجود این روغن به علت داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع سبب کاهش رسوب چربی و افزایش پروتئین لاشه می شود . انرژی بدست امده از اسیدهای چرب غیر اشباع صرف سوخت و ساز بدن ، ایجاد تعادل بین چربی ها ، سنتز و کاتابولیسم چربی ها میشود .
روغن دانه کتان :
این روغن در طیور سبب ایجاد امگا ۳ در بافت شکم و سینه میشود . و در کیفیت گوشت تاثیرگذار خواهد بود . همچنین این روغن دارای اسید لینولییک و اسید آراشیدونیک بالایی دارد .
روغن سویا
دارای ناخالصی هایی میباشد که توسط فرایند عای فیلتراسیون و آب گیری و صمغ گیری خذف می شوند .
روغن ذرت
از اسید های چرب غیر اشباع از جمله اسید لینولییک غنی است . منابع چربی حیوانی در
خوراک دام و طیور این چربی ها بیشتر در جوجه های جوان میباشد .
چربی طیور
این چربی ها از بهترین منابع چربی
خوراک دام و طیور به ویژه برای طیور بحساب می آیند . چربی های قابل استفاده در تغذیه طیور با کشتار پرندگان با وزن و سن بالا تولید می شود.
پیه گاو
طیوری که با پیه تغذیه می شود ، غلظت اسید های چرب اشباع بالاتری نسبت به اسید های چرب غیر اشباع دارند .
روغن ماهی
منبع غنی از اسید های چرب غیر اشباع با زنجیره بلند دارد که با واکنش های اکسیداتیو سبب ایجاد طعم ماهی در گوشت و تخم مرغ می شود . منبع
Livestock and poultry feed